Stjórnendur 400 stærstu: Harðnar á dalnum

Niðurstöður nýrrar Gallup könnunar fyrir SA meðal stjórnenda 400 stærstu fyrirtækja landsins gefa til kynna að róðurinn sé að þyngjast í atvinnulífinu. Töluvert færri en áður telja aðstæður nú vera góðar og væntingar til næstu sex mánaða eru dökkar.

Skortur á starfsfólki minnkar stöðugt og því fjölgar mun hægar en undanfarin ár.

Stjórnendur búast við 3% verðbólgu á næstu 12 mánuðum sem er óbreytt frá fyrri mælingum á árinu.

Lakara mat á núverandi aðstæðum
Vísitala efnahagslífsins, sem endurspeglar mun á fjölda stjórnenda sem meta aðstæður góðar og slæmar, lækkar enn og er svipuð og árið 2014. 45% stjórnenda telja aðstæður í atvinnulífinu góðar, samanborið við 60% fyrir þremur mánuðum síðan og 12% telja þær slæmar. Væntingar eru langminnstar í sjávarútvegi, flutningum og ferðaþjónustu.

Væntingar til aðstæðna eftir 6 mánuði aldrei minni
Væntingar stjórnenda til aðstæðna í atvinnulífinu eftir sex mánuði eru minni en frá upphafi þessara mælinga. 54% stjórnenda telja að aðstæður versni, samanborið við 40% í síðustu könnun, og aðeins 4% að þær batni. Í öllum atvinnugreinum vænta margfalt fleiri stjórnendur því að aðstæður versni en að þær batni. Bjartsýni áranna 2013-2017 hefur nú vikið fyrir mikilli svartsýni.

Lítill skortur á starfsfólki
Skortur á starfsfólki hefur farið hratt minnkandi á þessu ári og er nú svipaður og á fyrri hluta ársins 2015. Einungis 22% telja sig búa við skort samanborið við 37% fyrir ári síðan. Skortur á starfsfólki er mun minni í útflutningsgreinum og ferðaþjónustu en öðrum greinum.

Starfsmönnum hættir að fjölga
28 þúsund starfsmenn starfa hjá fyrirtækjunum í könnuninni. Jafnhátt hlutfall fyrirtækja býst við fjölgun og fækkun starfsmanna á næstu sex mánuðum, þannig að ekki er að búast við fjölgun starfa á almennum vinnumarkaði á næstunni, en undanfarin ár hefur verið gert ráð fyrir 1,5-2,0% fjölgun.

Vænta verðbólgu yfir markmiði
Væntingar stjórnenda um verðbólgu eru nú 3,0% að meðaltali, eða heldur hærri en verðbólgumarkmið Seðlabankans. Þetta er óbreytt frá fyrri könnunum á árinu, en viðsnúningur frá síðustu tveimur árum.

Stjórnendur vænta þess að verðbólgan verði 3,5% eftir tvö ár og 3,0% eftir fimm ár.

Þá vænta stjórnendur þess að verð á vöru og þjónustu fyrirtækjanna sem þeir stýra muni hækka að jafnaði um 2,1% á næstu sex mánuðum, sem samsvarar 4,2% hækkun á ársgrundvelli, og að verð á aðföngum sem fyrirtækin kaupa af birgjum hækki um 2,6% sem samsvarar 5,3% á ársgrundvelli.

Vænta vaxtahækkunar Seðlabankans
Stjórnendur vænta þess að Seðlabankinn hækki vexti sína á næstunni. Veðlánavextir voru 5,0% á könnunartímabilinu og bjuggust stjórnendur við því að þeir verði 6,5% eftir eitt ár.

Vænta töluverðrar veikingar gengis krónunnar
Að jafnaði vænta stjórnendur þess að gengi krónunnar veikist um 4,7% á næstu 12 mánuðum.

Minnkandi fjárfestingaráform
Könnunin getur til kynna að fjárfestingar í atvinnulífinu í heild verði svipaðar eða heldur minni á þessu ári en árið 2017. Mestur samdráttur fjárfestinga er í flutningum og ferðaþjónustu og sjávarútvegi. Þetta er mikill viðsnúningur frá könnunum undanfarinna ára þegar töluvert fleiri stjórnendur greindu frá aukningu fjárfestinga en samdrætti.

Helmingur fyrirtækja með fullnýtta framleiðslugetu
Helmingur stjórnenda telur ekki erfitt að bregðast við óvæntri aukningu í eftirspurn eða sölu sem er svipuð niðurstaða og í síðustu könnunum. Þjónustufyrirtæki eiga erfiðast með að mæta aukinni eftirspurn.

Minni hagnaður á þessu ári
Í heild búast stjórnendur við minni hagnaði fyrirtækjanna sem þeir stýra á þessu ári en því síðasta. 32% stjórnenda búast við minni hagnaði, 27% búast við auknum hagnaði en 41% að hann verði svipaður og áður. Þessi niðurstaða er mikill viðsnúningur frá fyrri könnunum þegar mun fleiri stjórnendur bjuggust við auknum hagnaði.

Lakari horfur
Stjórnendur búast við lítilli aukningu innlendrar eftirspurnar eftir vöru og þjónustu, þar sem 22% búast við aukningu en 60% búast við óbreyttri eftirspurn. Horfur um eftirspurn á erlendum mörkuðum eru betri því 40% stjórnenda búast við aukinni eftirspurn þar en aðeins 18% búast við samdrætti. Þetta eru þó lakari horfur en áður.

Launakostnaður hefur langmest áhrif á verðbólgu
Stjórnendur voru spurðir um þá þætti sem mest áhrif hafa til hækkunar á verði á vöru og þjónustu fyrirtækjanna sem þeir stýra. Hækkun launakostnaðar vegur langþyngst þar sem 76% stjórnenda setja launakostnað í fyrsta sæti sem orsök verðbólgu og 14% til viðbótar setja hann í annað sæti. Hækkun aðfangaverðs er afgerandi í öðru sæti. Aðrir þættir með lítið vægi eru eftirspurn, samkeppnisstaða og álagning, annar rekstrarkostnaður, framleiðslugeta og framleiðni. 

Um könnunina
Samtök atvinnulífsins eru í samstarfi við Seðlabanka Íslands um reglubundna könnun á stöðu og framtíðarhorfum stærstu fyrirtækja á Íslandi. Könnunin er gerð ársfjórðungslega og er framkvæmd hennar í höndum Gallup. Minni könnun með 9 spurningum er gerð í annað hvort skipti, en hin skiptin er gerð ítarlegri könnun með 20 spurningum. Að þessu sinni var könnunin gerð á tímabilinu 29. ágúst til 24. september 2018 og voru spurningar 20.

Í úrtaki voru 438 fyrirtæki sem teljast stærst á landinu miðað við heildarlaunagreiðslur og svöruðu 226, þannig að svarhlutfall var 52%. Niðurstöður eru greindar eftir staðsetningu fyrirtækis, atvinnugrein, veltu, starfsmannafjölda og hvort fyrirtækið starfi á útflutnings- eða innanlandsmarkaði. Atvinnugreinaflokkar eru sjö: (1) Sjávarútvegur, (2) iðnaður, (3) byggingarstarfsemi og veitur, (4) verslun, (5) samgöngur, flutningar og ferðaþjónusta, (6) fjármála- og tryggingastarfsemi og (7) ýmis sérhæfð þjónusta. Ekki er um að ræða samræmda túlkun samstarfsaðilanna á niðurstöðum könnunarinnar.