Er ábyrgt að treysta á eitt lengsta hagvaxtarskeið Íslandssögunnar?
Nýframlögð fjármálastefna gerir ráð fyrir afgangi á rekstri hins opinbera, en verulega takmörkuðum og nánast innan skekkjumarka. Sést það t.a.m. á því hversu lítið má út af bregða í tekjuáætlunum hins opinbera til þess að sá litli afgangur sem fyrirhugaður er á næstu árum snúist í umtalsverðan halla. Er það sérstaklega mikið áhyggjuefni vegna þeirrar alvarlegu skuldastöðu sem enn blasir við en opinberar skuldir eru tvöfalt hærri nú en þær voru í aðdraganda bankakreppunnar síðustu.
Þetta kemur fram í nýrri greiningu efnahagssviðs SA.
Trú á áframhaldandi hagvöxt virðist orðin meginstoð í opinberum rekstri
Allar áætlanir opinberra aðila virðast ganga út frá því að núverandi hagvaxtarskeið verði langsamlega lengsta uppsveifla Íslandssögunnar. Er það í senn óraunhæft og óábyrgt því þessi efnahagsuppsveifla mun enda taka líkt og allar þær sem á undan henni komu.
Hið opinbera á Íslandi nú þegar eitt hið umsvifamesta meðal þróaðra ríkja
Eitt af því sem stjórnvöld hafa leyft sér í skjóli mikils hagvaxtar er að auka opinber útgjöld markvert. Vissulega var í kjölfar efnahagskreppunnar þörf á fjármunum til ýmissa verkefna en útgjaldavöxturinn undanfarin ár hefur verið meiri en eðlilegt getur talist og er svo komið að nánast hvergi meðal þróaðra ríkja eru opinber útgjöld eins hátt hlutfall af landsframleiðslu. Oft er deilt á ófyrirhyggni og umframkeyrslu árin fyrir bankahrun en útgjaldaaukning síðustu ár hefur verið umtalsvert meiri en þá var.
42 af hverjum 100 krónum sem verða til í verðmætasköpun á Íslandi er ráðstafað af opinberum aðilum
Í stefnuræðu sinni hreykti forsætisráðherra sér af 8% útgjaldaaukningu í síðustu fjárlögum. Nýskipaður fjármálaráðherra lét einnig hafa eftir sér í viðtali við Viðskiptablaðinu að „Hrófla ekki við ríkisumsvifum“ og gaf því í skyn að sögulega umsvifamikið ríkisvald og eitt það stærsta meðal þróaðra ríkja væri eðlilegt fyrir Ísland. Allar skoðanir má hafa á umfangi hins opinbera í íslensku hagkerfi en áhyggjuefni er hversu fáar og hljómlitlar raddir um aga í opinberum rekstri eru orðnar á Alþingi Íslendinga þó ekki nema fyrir þær sakir að núverandi stefna er áhættusækin og óábyrg.
Skortur á framtíðarsýn og forgangsröðun
Agi í fjármálum hins opinbera er ekki það sama og blóðugur niðurskurður í grunnstoðum velferðarsamfélagsins. Snýst aginn um virka forgangsröðun og betri nýtingu fjármuna. Forgangsröðunin er einföld en krefst pólitísks þreks. Sé vilji til að auka fjárveitingar til heilbrigðis- og menntamála ætti að vera hægur leikur að minnka útgjöld til annarra mála. Gefur það augaleið að þegar heildarútgjöld hins opinbera eru ein þau mestu meðal þróaðra ríkja er svigrúm til slíks fyrir fjárveitingavaldið.
Við getum gert betur
Betri nýting fjármuna er margslungnari en þó margar leiðir vel framkvæmanlegar. Jákvætt er að stefnt er að því að opna bókhald ríkisins og auka þannig gagnsæi. Skoða þarf kosti sameininga og fjölbreytts rekstrarforms sem ekki kemur niður á aðgengi þeirra sem þurfa að nýta sér þá þjónustu sem hið opinbera sannarlega á að veita.
Sýnum ábyrgð
Ekki er ábyrgt að eyða stjórnlítið á góðæristíma. Auk þess að ýta undir þenslu minnkar það svigrúm hins opinbera til þess að bregðast við efnahagslægð. Sé ætlunin að draga úr skattálögum á almenning er einnig ljóst að útgjaldavöxtinn þarf að hemja. Þú eyðir ekki sömu krónunni tvisvar.
Sjá nánar:
